Od 10 września br. w życie weszła nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, która uchyla art. 1301a k.p.c. Był to przepis od lat krytykowany przez środowisko prawnicze, ponieważ umożliwiał sędziom zwrot pisma procesowego bez wezwania do jego poprawienia lub uzupełnienia, jeśli – w ocenie sądu – nie spełniało ono wymogów formalnych.

Dlaczego przepis budził kontrowersje?

Art. 1301a został wprowadzony w ramach nowelizacji procedury cywilnej z 2019 r. Od samego początku wskazywano na jego potencjalne problemy interpretacyjne i ryzyko nadmiernego formalizmu.

W praktyce oznaczało to, że profesjonalny pełnomocnik (adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy czy Prokuratoria Generalna RP) otrzymywał zwrot pisma bez możliwości jego poprawienia. Wprawdzie miał tydzień na ponowne wniesienie pozwu, jednak w wielu przypadkach prowadziło to do niepewności i dodatkowych komplikacji procesowych.

Na problem zwracali uwagę zarówno praktycy, jak i środowiska samorządowe. Okręgowa Rada Adwokacka w Warszawie kierowała w tej sprawie interwencje do Sądu Okręgowego w Warszawie.

Nowelizacja – koniec nadmiernego formalizmu

Ministerstwo Sprawiedliwości w uzasadnieniu projektu podkreśliło, że przepis prowadził do ograniczania prawa do sądu i nie przyczyniał się do przyspieszenia postępowań. Również Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego wskazywała, że regulacja zachęcała raczej do „szukania pretekstów” do zwrotu pozwu, niż do usprawniania postępowań.

Obecnie, w razie braków formalnych pisma wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika, zastosowanie znajdzie art. 130 k.p.c. – przewodniczący lub referendarz sądowy wezwie stronę do ich uzupełnienia w terminie tygodniowym, a dopiero brak reakcji będzie skutkował zwrotem.

Głosy z praktyki – pełnomocnicy zadowoleni, sędziowie podzieleni

Adwokaci i radcowie prawni przyjęli zmianę z dużą ulgą. Podkreślają, że wcześniejsza praktyka prowadziła do kuriozalnych sytuacji, np. odrzucenia pozwu z powodu zbyt małej czcionki w załączniku czy niejasnych wymagań dotyczących opłat sądowych.

Z drugiej strony, część sędziów wyraża obawy, że usunięcie przepisu może wydłużyć postępowania – wskazują, że niektórzy pełnomocnicy celowo składali niekompletne pozwy, aby zyskać dodatkowy czas na ich uzupełnienie.

Podsumowanie

Uchylenie art. 1301a k.p.c. to istotna zmiana, która przywraca równowagę między wymogami formalnymi a prawem stron do efektywnego procesu. Profesjonalni pełnomocnicy zyskują większą przewidywalność, a obywatele – lepszą ochronę swoich praw.