W praktyce sądowej nierzadko zdarzają się sytuacje, w których pomimo wielokrotnych prób doręczenia pozwu przez sąd, pozwany nie odbiera korespondencji. W takim przypadku sąd nie może nadać sprawie dalszego biegu i – na podstawie art. 139¹ § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) – zobowiązuje powoda do doręczenia odpisu pozwu za pośrednictwem komornika sądowego.

Termin na doręczenie pozwu przez komornika

Zgodnie z art. 139¹ § 2 k.p.c., powód na realizację obowiązku doręczenia pozwu pozwanemu (za pośrednictwem komornika) ma dwa miesiące od dnia doręczenia mu postanowienia sądu w tym zakresie. Choć może się to wydawać formalnością, niewywiązanie się z obowiązku skutecznego doręczenia pozwu w wyznaczonym terminie prowadzi do poważnych konsekwencji procesowych.

Brak skutecznego doręczenia pozwu w ustawowym terminie skutkuje zawieszeniem postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. Po upływie kolejnych trzech miesięcy postępowanie zgodnie z art. 182 § 1 pkt 1 k.p.c. może zostać umorzone. Co istotne, umorzenie postępowania nie przerywa biegu przedawnienia roszczenia, co w praktyce może prowadzić do bezpowrotnego wygaśnięcia dochodzonej należności.

Jak skutecznie doprowadzić do skutku doręczenia pozwu i uniknąć umorzenia postępowania?

Odpowiedzi na to pytanie poszukiwać należy w brzmieniu przepisu art. 1391 § 2 k.p.c.

Pierwotnie przepis ten zakładał, że dla zadośćuczynienia próbie doręczenia pozwu pozwanemu i uniknięcia zawieszenia postępowania, wystarczającym pozostawało, aby we wspomnianym 2-miesięcznym terminie powód:

1. złożył do sądu potwierdzenie skutecznego doręczenia pozwu przez komornika,
2. ewentualnie – w razie niemożności doręczenia – zwrócił pismo do sądu wraz z:

• informacją o aktualnym adresie pozwanego ustalonym przez komornika,
• lub innym dowodem potwierdzającym, że pozwany faktycznie przebywa pod adresem wskazanym w pozwie.

Nowelizacja art. 139¹ § 2 k.p.c. z 2023 r. znacząco zaostrzyła obowiązki powoda. Obecnie nie jest wystarczające, aby w przypadku braku skutecznego doręczenia pozwu, powód zwrócił do sądu korespondencję z informacją o aktualnym adresie pozwanego ustalonym przez komornika – powód zobowiązany jest do skutecznego doręczenia pozwu w tym terminie. Co to oznacza? Aby uniknąć zawieszenia postępowanie we wspomnianym dwumiesięcznym terminie powód nie tylko musi podjąć próbę doręczenia pozwu pozwanemu, ale w przypadku gdy próba ta okaże się nieskuteczna, a komornik sądowy ustali aktualny adres pozwanego, nie jest wystarczające, aby powód zwrócił do Sądu odpis pozwu ze wskazaniem aktualnego adresu pozwanego. Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 1391 § 2 k.p.c. powód – we wskazanym dwumiesięcznym terminie – musi jeszcze skutecznie doręczyć pozew pozwanemu na nowy ustalony przez komornika adres.

Jeśli tego nie uczyni– po upływie wspomnianych dwóch miesięcy – sąd najpierw zawiesi postępowanie, a następnie po upływie dalszych trzech miesięcy, na podstawie art. 182 § 1 pkt 1 k.p.c., umorzy postępowanie.

Co jeśli pomimo podejmowanych prób nie udaje się doręczyć pozwanemu odpisu pozwu?

Jeżeli pomimo podejmowanych przez powoda prób nie udaje się skutecznie doręczyć pozwanemu odpisu pozwu, w tym w szczególności jeśli komornikowi w wyniku podjętych czynności nie uda się ustalić innego niż pierwotnie wskazany w pozwie adres pozwanego, jedyną drogą dla uniknięcia skutku zawieszenia (a następnie umorzenia) postępowania pozostaje zgłoszenie przez powoda do sądu wniosku o ustanowienie kuratora dla pozwanego jako osoby nieznanej z miejsca pobytu. Skoro bowiem pomimo podejmowanych prób nie udaje się doręczyć pozwanemu pozwu, a komornikowi nie udaje się ustalić innych adresów pozwanego, to przyjąć należy, że miejsce pobytu pozwanego nie jest znane.

Wniosek ten należy co do zasady złożyć w ramach dwumiesięcznego terminu przewidzianego na doręczenie pozwu przez komornika. W przeciwnym razie sąd będzie zobowiązany do zawieszenia postępowania.

Wnioski praktyczne – co zrobić, by skutecznie doręczyć pozew?

Z praktycznego punktu widzenia najtrudniejszym aspektem obowiązku wynikającego z art. 139¹ § 2 k.p.c. jest dochowanie rygorystycznego, dwumiesięcznego terminu, co w obecnych realiach funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości bywa problematyczne. Czas potrzebny na (i) doręczenie wezwania komornikowi, (ii) przeprowadzenie przez komornika czynności ustalających, (iii) ewentualne ponowne skierowanie korespondencji, często nie pozwala na skuteczne doręczenie pozwu w wymaganym terminie.

Dlatego też, aby uniknąć negatywnych skutków procesowych, powód powinien:

1. niezwłocznie po otrzymaniu zobowiązania sądu skontaktować się z komornikiem sądowym i zlecić doręczenie odpisu pozwu;
2. monitorować postęp czynności komornika i, w razie potrzeby, zgłosić wniosek o ustalenie aktualnego adresu pozwanego;
3. w przypadku bezskuteczności doręczenia i braku możliwości ustalania innych adresów pozwanego – zawnioskować o ustanowienie kuratora.